ایرگش اوچقون حقیده یازوچی، آیدین رها جَرَن آت ، چاپانداز سیز چولپان کوزلی عاطفه، یار سیز قالدی عشق دن سوز آچیلگن پیتده تویغولرینی اینگ گوزل سوز بیلن

ایرگش اوچقون حقیده
یازوچی، آیدین رها

جَرَن آت ، چاپانداز سیز چولپان کوزلی عاطفه، یار سیز قالدی
عشق دن سوز آچیلگن پیتده تویغولرینی اینگ گوزل سوز بیلن
(قیده سین ای نازلی یار کوزلری چولپان عاطفه..قیده سین ای جلوه گر ای شوخ فتان عاطفه)
دیب سویله گن.
وطن وتوپراق سیوگیسی نی کعبه سیوگیسیدن اوستون ییرگه قویوب:
(کیل وطن سن کعبه بولغیل من اینانغانینگ بولای..قبله میز دیب چین یورکتن سجده قیلغانینگ بولای) دیب هایقیریب بیلگن.
اوزکیچمیشینی بیلمگنلر گه:
(قیسی تاریخ نی آچیب کورسنگ آتیم نی ایزلری.. دامغه دامغه صفحه لرگه نقش بولغان دیدی لر)
دیب آچیقله گن، تورک لیک دعواسیکه کونگول بیرگن الوغ شاعر ،یازوچی وسیاست آدمی تورک دنیاسی نی پارلاق یولدوزی اوستاد ایرگش اوچقون (رفیق فطرتی)* 25 می 2009 دوشنبه کونی ساعت 1700 ده ،ارقه سیده بوتون سیوگنللری نی کوزی یاشلی قویوب اوتکوچی دنیا دن کوچیب کیتتی انه سی عبدالجبار قیزی ( حرمت بی بی) آته سی نی آتی شاهمردان قل خان بولگن اوستاد ایرگش اوچقون1927 میلادی ییلی نی 2 اینچی آی نینگ 21 ده فاریاب ولایتیگه باغلیک اندخوی شهر نینگ آقمیچیت محله سی گلله باتور کوچه سیده توغولگن:

(مین توغیلگن گلله باتور کوچه سی..آقمیچیت نینگ قودوغینینگ یانیده) 1944ییلیده اندخوی ابتداییه مکتبی نی،1950ییلیده کابل ده دارالمعلمین نی یوکسک درجه بیلن اوقوب بیتیردی سونگره کابل ساینس فاکولته سی نینگ کیمیا وبیولوجی بولومی ده اوقوماققه باشلده لکین ایکی ییل دن کیین باسقیجی و عدالتسیز سیاسی حاکمیت نی معارف ساحه سیده گی ظلمیگه قرشی اعتراض قیلیب فاکولته نی ترک ایتتی. 1952ییلیده اندخوی مکتبی گه اوقوتوچی صفتیده تعیین بولدی. اوچقون مظلوم خلقلر نی اوزحقلریگه ایگه بولیشینی بیرینجی باسه ماغی نی بیلگی دن باشله گننینی انیق بیلگنی اوچون ،تورلیک اویونلر بیلن مکتبدن اوزاق توتیلگن تورک باله لرینی یغنب مکتب گه الیشگه باشلی دی بو ایش او کون گی سیاسی اقتدار نینگ کوزیگه اچچیغ چَقیر تیکن دیک باته دی ، چیدَ ب بیلمسدن 1954 ییلیده او نی میمنه ابوعبید جوزجانی لیسه سیگه مدیریاردمچی سی صفتیده تعیین قیله دیلر(توغریسی سورگون گه یباره دیلر) اوچقون میمنه ده هم بوش وتینچ ایمس مدیر یاردمچی لیک ایشینی یانیده ، یاشورون اچیغ حقیقتلرنی خلقگه آچیقله ماق اوچون دوستلری اونجلاد لیک عبدالروف نفیر وخفیظ الله شهید (او پییته گی ستوری گزیته سی مدیرمسولی) بیلن بیرگه ستوری گزیته سیده ادبی سیاسی و تنقیدی شعر و یازولرینی باسیب ترقه ته دی.
(قره کوز) تاقمه ات بیلن یازگن یازولری اندخوی قیز مکتبینی آچیلیشیگه سبب بولسه هم یره تکن سیاسی چالقانتیلری وحکومت تمانیدن کیلگن باسقی یوزیندن1957 ییلیده جانیندن کوپ سیوگن توپراغیدن ایریلماغ مجبوریتینده قالدی. پاکستان گه اوتیب او ییر دن ایران اوستیدن ترکیه گه باره دی17ییلگه یقین ترکیه ده یشه گن ایرگش اوچقون نینگ،کونگلیده وطن وتوپراق،اولوس وتورک لیک سیوگی سی تینمسدن تولقون اوروب، اولکه سیده سوروب کیته یاتگن اچچیغ حادثه وواقعه لرنی ترکیه ده کی سویداشلریگه انگلتماق اوچون تیبرنه دی .آدینه ده اوقوتوجی صفتیده واندن کیین مرسین ده آتش شرکتی ده ایشلی دی.
1961ییلیده (تورکان خانم)بیلن اویلنه دی ،(تیموچین خان، تیمور خان،بلیدا خان وآیبرس خان) آتلری ده تورت اوغوللری بارمعبد (چوقوناق)، بچه غر، اندخویوم ،حسرت ،خبر ،مزار تاشی ،شانلی توران،کونگلوم و مونگه اوخشاش یوزلرچه شعر بو دور نینگ اینگ گوزل نمونه لری
1974ییلیده امریکا گه مهاجرت قیلدی اوچقون نینگ کوچلی سیسی امریکا ده هم سوسمی دی ( چاپانداز) گزیته سینی چیقارماققه باشله ی دی وحقلی دعواسی اوچون بیلگن توغری یولدن شاشمسدن ایلگری کیته دی.افغانستان ده کی ظالم خانَدان سیاسی اقتدار نی حقیقی یوزی نی یازیب توره دی.اینقسه1978عسکری اوزگریلیشی وکیینیدن روس سوسیال امپریالیزمی نی قیزل اردو سی آنه یورتی نی باسگنده ( چاپانداز) گزیته سی یانیده ( تولقون بای) تاقمه آت بیلن (اورون) گزیته سینی هم چیقاریب سیاسی تنقیدی یازولر یازیب ترقتیشگه باشله ی دی.

ای واه وطن کیتتی وطندار کیتتی

وای داد چمن کیتتی وگلزار کیتتی

قان سیلی بیلن بوغدی وطن نی کافر

بیلمس کیشی کیم قالدی وکیملر کیتتی

الا تای،آنم ،بهار،دربدر ،فخر ی توران ،چاپانداز عشقی ،مناجات ،کیتتی کیتتی،کهنه دعوا شعر لرینی شو پیتته یازگن

اوچقون حیاتی بویونچه یورت سیوگیسی نی وتورک خلقیگه بولگن صداقتینی هر پیتته شعرلریده ویازگن یازولریده هایقردی.

ایرگش اوچقون باشقه لر بیلیب ایتیب بیلال مگن سوزلرنی مردچه ایتیب یازیب بیلدی

ایرگش اوچقوننینگ اثرلری نی بیر بولیمی
1997 ییلیده دوکتور( اورخان سویله مز) تمانیدن (یورت قوشوق لری) آتیده استانبول ده باسیلیب ترقه تیلگن

یورت قوشوق لریده ایرگش اوچقون نی غزل، مخمس،قصیده، ینگی شعر ورباعی لریدن توپلم
115 اورنک سیغدریلگن

ایرگش اوچقون نی تورک شعروادبیات دنیاسیده پارله یشی اونگه
1996 ییلیده 4 اینجی اولوسلراراسی تورکچه شعر فیستیوالیده شیخ غالب جایزه سینی و2004 ده ستراسبورگ(فرانسه) ده تورک یازوچیلر بیرلیگی جایزه سی نی ارمغان کیتیره دی

ایرگش اوچقون شعرلریده امیر علیشیر نوایی،فضولی،صوفی الله یار،مشرب کبی ایسکی کلاسیک تورک شاعرلر نی یولینی ایزله گن

اوچقون نی شعرلی ایرکین واحدوف
(ترکستان بازاری) ،مولانا جوهری(کیتتی کیتتی)؛استادعبدالرحیم نهظت،استادعبدالحمید اگه وباشقه برچه شاعرلر تمانیدن استقبال بولگن

عبدالرحیم نهظت اوچقون گه شوندی دیب یازگن ایدی:

بیر نیستانده توغولگن ایکی شهباز ایکیمیز

بیر چمنده باش کوترگن نرگس وناز ایکیمیز

اوچقون وصیت نامه شعری ده شوندی دیب یازگن:

دوستلریم اولسام مینی ایلتیب خراسانگه کومونگ

فاریاب وجوزجان بلخ و بدخشانگه کومونگ

.......................................

بو وصیت نامه نی کورگان کیشیلر اویله شینگ

قولداشیب ای جوره لر اوچقون نی وجدانگه کومونگ

نور ایچیده یات روحینگ شاد بولسین ایرگش عمکی

رها
12 06 2009

*
ایرگش اوچقون،256 بیت لیک ایلک شعری (محشر ده کی تورکلر)نی، اینگ سونگ میمنه خانی احمد قل خان نینگ اوغیللری ابوالخیر خان خیری ونظر محمد خان نوا وعایله سینی مستبد سلطنت عسکرلری پیاده، قوللری باغلیک میمنه دن کابل تمانیگه آلیب کیتیشلری پییتده اندخوی ده قوناقله گنلری ده کاروان نی اونگیگه چیقیب ابوالخیرخان گه اوقیگن . ابوالخیر خان شعر نی ایشیتیب :

سندن عبدالروف فطرت نی سیسی کیله دی موندن کیین سن
(رفیق فطرتی) آتی بیلن یاز دیگن

ایرگش اوچقون
1957 ییلی افغانستان دن چیقگن گه چه شو آت بیلن هم شعر یازگن.

چاپانداز عشقی

قیده سین ای نازلی یارکوزلری چولپان عاطفه

قیده سین ای جلوه گر،ای شوخ فتان عاطفه

دلربالر سروری ،ای آفتی جان عاطفه

قیده سین ای عشوه گر،آشوبی دوران عاطفه

قیده سین اورکک مرال،رشکِ غزالان عاطفه

کورسه تیب مینگ جلوه لرعقلیمنی باشیمدن آلیب

ایله دینگ نازوکریشمه کوکرگیمگه اوت سالیب

دادو فریاد کیم محبت دشتیده یالغوز قالیب

اورته گه آلدی منی،دردو الم لر قوزغالیب

بیر علاجیم قیلمه سنگ حالیم پریشان عاطفه

دامنی وصلینگ نی قویمم،دربدرلیک لر بیلن

اوچغوسی کونگلوم قوشی،بی بال وپرلیگ لر بیلن

گرچی بار دیر،مینگ خریدار،کرو فرلیک لر بیلن

تَرکِ سودا ایله مم،بی سیم و زر لیک لر بیلن

شاهدِ عشقم دورور ،ییر بیرله آسمان عاطفه

نیچه مینگ باغلرگه کیردیم،گل یوزینگ نی آختریب

هر قیا نرگس نگاهینده کوزینگ نی آختریب

عندلیب لردن سوراب،شیرین سوزینگ نی آختریب

تاپمه دیم دشت و دمن لرده،ایزینگ نی آختریب

قیده سین ای رمز عشق ،ای رازِ پنهان عاطفه

کوکره گیم دورشرحه شرحه ،تیرِ هجرانلر بیلن

دریالر دیک موج اورادور،کوزلریم قانلر بیلن

خسته کونگلوم مضطرب دور،قنچه ارمانلر بیلن

کیل رقیبِ روسیه لر قالسین افغانلر بیلن

کیل بوینگ دن ایله نایین، بیتسین هجران عاطفه

گیل اوزنگیمگه ایاق باسگیل سنی آلیب کیتای

قنجوغمگه گل تافیب ،بلخ وبدخشان دن اوتای

اُون سالیب
(اوچقون) کبی،توران ایلینی اویغاتای

اوق آتیب اوغلاق چاپیپ،تویلر تماشالر ایتای

کیل قورایلیک ایکی میز بیر باشقه دوران عاطفه

ایرگش اوچقون
10.10.1986

کونگلوم

یقیلمیش کاخِ آمالیم ،عجب ویرانه دور کونگلوم

میِ صبریم توکنمیش،نِی هزین میخانه دورکونگلوم

قالیب صحرای غمده،اورته نیر آه وفغان ایچره

پریشان زار وحیران،بی سرو سامانه دور کونگلوم

نصیحت کار قیلمس،غیرتینگ بیهوده دور زاهد

توزلمس تیلبه دور،هم عقلی دن بیگانه دور کونگلوم

غم و قیغو کدرلر،اضطراب لرنینگ گذرگاهی

بوتون درد وبلا لرگه مسافر خانه دور کونگلوم

وفاسیز یارنینگ عشقی کومولگن دور ضمیریمده

مقدس مقبرِ اسرار اولوغ کاشانه دور کونگلوم

ریا و رشک دین خالی، وفا وصدق ایله مملو

صفالیک ایچره تینگی یوق،اصیل دُردانه دورکونگلوم

سووق آهم نی کورگچ،سوزیشی قلبدن دیمنگ محروم

تعا لللا ، جهنم آتشی دیک یانه دور کونگلوم

کیرک مس،مجلس ایچره،ساقیا آب ِ عنب چندان

صبوحی فرقتینگدن، دایما مستانه دور کونگلوم

طواف ایتسه کوینگ نی ،گاه وبیگاه ،عیب ایمس عاشق

جمالینگ شمعی گه،آشفته بیر پروانه دور کونگلوم

اوچر عقل وفِراست،گلخنی روحیم دن
(اوچقون) دیک

قسم بِلّا که سن سیز اوزیگه بیگانه دور کونگلوم

ایرگش اوچقون
01.07.1971