ایرگش اوچقون حقیده یازوچی، آیدین رها جَرَن آت ، چاپانداز سیز چولپان کوزلی عاطفه، یار سیز قالدی عشق دن سوز آچیلگن پیتده تویغولرینی اینگ گوزل سوز بیلن

ایرگش اوچقون حقیده
یازوچی، آیدین رها

جَرَن آت ، چاپانداز سیز چولپان کوزلی عاطفه، یار سیز قالدی
عشق دن سوز آچیلگن پیتده تویغولرینی اینگ گوزل سوز بیلن
(قیده سین ای نازلی یار کوزلری چولپان عاطفه..قیده سین ای جلوه گر ای شوخ فتان عاطفه)
دیب سویله گن.
وطن وتوپراق سیوگیسی نی کعبه سیوگیسیدن اوستون ییرگه قویوب:
(کیل وطن سن کعبه بولغیل من اینانغانینگ بولای..قبله میز دیب چین یورکتن سجده قیلغانینگ بولای) دیب هایقیریب بیلگن.
اوزکیچمیشینی بیلمگنلر گه:
(قیسی تاریخ نی آچیب کورسنگ آتیم نی ایزلری.. دامغه دامغه صفحه لرگه نقش بولغان دیدی لر)
دیب آچیقله گن، تورک لیک دعواسیکه کونگول بیرگن الوغ شاعر ،یازوچی وسیاست آدمی تورک دنیاسی نی پارلاق یولدوزی اوستاد ایرگش اوچقون (رفیق فطرتی)* 25 می 2009 دوشنبه کونی ساعت 1700 ده ،ارقه سیده بوتون سیوگنللری نی کوزی یاشلی قویوب اوتکوچی دنیا دن کوچیب کیتتی انه سی عبدالجبار قیزی ( حرمت بی بی) آته سی نی آتی شاهمردان قل خان بولگن اوستاد ایرگش اوچقون1927 میلادی ییلی نی 2 اینچی آی نینگ 21 ده فاریاب ولایتیگه باغلیک اندخوی شهر نینگ آقمیچیت محله سی گلله باتور کوچه سیده توغولگن:

(مین توغیلگن گلله باتور کوچه سی..آقمیچیت نینگ قودوغینینگ یانیده) 1944ییلیده اندخوی ابتداییه مکتبی نی،1950ییلیده کابل ده دارالمعلمین نی یوکسک درجه بیلن اوقوب بیتیردی سونگره کابل ساینس فاکولته سی نینگ کیمیا وبیولوجی بولومی ده اوقوماققه باشلده لکین ایکی ییل دن کیین باسقیجی و عدالتسیز سیاسی حاکمیت نی معارف ساحه سیده گی ظلمیگه قرشی اعتراض قیلیب فاکولته نی ترک ایتتی. 1952ییلیده اندخوی مکتبی گه اوقوتوچی صفتیده تعیین بولدی. اوچقون مظلوم خلقلر نی اوزحقلریگه ایگه بولیشینی بیرینجی باسه ماغی نی بیلگی دن باشله گننینی انیق بیلگنی اوچون ،تورلیک اویونلر بیلن مکتبدن اوزاق توتیلگن تورک باله لرینی یغنب مکتب گه الیشگه باشلی دی بو ایش او کون گی سیاسی اقتدار نینگ کوزیگه اچچیغ چَقیر تیکن دیک باته دی ، چیدَ ب بیلمسدن 1954 ییلیده او نی میمنه ابوعبید جوزجانی لیسه سیگه مدیریاردمچی سی صفتیده تعیین قیله دیلر(توغریسی سورگون گه یباره دیلر) اوچقون میمنه ده هم بوش وتینچ ایمس مدیر یاردمچی لیک ایشینی یانیده ، یاشورون اچیغ حقیقتلرنی خلقگه آچیقله ماق اوچون دوستلری اونجلاد لیک عبدالروف نفیر وخفیظ الله شهید (او پییته گی ستوری گزیته سی مدیرمسولی) بیلن بیرگه ستوری گزیته سیده ادبی سیاسی و تنقیدی شعر و یازولرینی باسیب ترقه ته دی.
(قره کوز) تاقمه ات بیلن یازگن یازولری اندخوی قیز مکتبینی آچیلیشیگه سبب بولسه هم یره تکن سیاسی چالقانتیلری وحکومت تمانیدن کیلگن باسقی یوزیندن1957 ییلیده جانیندن کوپ سیوگن توپراغیدن ایریلماغ مجبوریتینده قالدی. پاکستان گه اوتیب او ییر دن ایران اوستیدن ترکیه گه باره دی17ییلگه یقین ترکیه ده یشه گن ایرگش اوچقون نینگ،کونگلیده وطن وتوپراق،اولوس وتورک لیک سیوگی سی تینمسدن تولقون اوروب، اولکه سیده سوروب کیته یاتگن اچچیغ حادثه وواقعه لرنی ترکیه ده کی سویداشلریگه انگلتماق اوچون تیبرنه دی .آدینه ده اوقوتوجی صفتیده واندن کیین مرسین ده آتش شرکتی ده ایشلی دی.
1961ییلیده (تورکان خانم)بیلن اویلنه دی ،(تیموچین خان، تیمور خان،بلیدا خان وآیبرس خان) آتلری ده تورت اوغوللری بارمعبد (چوقوناق)، بچه غر، اندخویوم ،حسرت ،خبر ،مزار تاشی ،شانلی توران،کونگلوم و مونگه اوخشاش یوزلرچه شعر بو دور نینگ اینگ گوزل نمونه لری
1974ییلیده امریکا گه مهاجرت قیلدی اوچقون نینگ کوچلی سیسی امریکا ده هم سوسمی دی ( چاپانداز) گزیته سینی چیقارماققه باشله ی دی وحقلی دعواسی اوچون بیلگن توغری یولدن شاشمسدن ایلگری کیته دی.افغانستان ده کی ظالم خانَدان سیاسی اقتدار نی حقیقی یوزی نی یازیب توره دی.اینقسه1978عسکری اوزگریلیشی وکیینیدن روس سوسیال امپریالیزمی نی قیزل اردو سی آنه یورتی نی باسگنده ( چاپانداز) گزیته سی یانیده ( تولقون بای) تاقمه آت بیلن (اورون) گزیته سینی هم چیقاریب سیاسی تنقیدی یازولر یازیب ترقتیشگه باشله ی دی.

ای واه وطن کیتتی وطندار کیتتی

وای داد چمن کیتتی وگلزار کیتتی

قان سیلی بیلن بوغدی وطن نی کافر

بیلمس کیشی کیم قالدی وکیملر کیتتی

الا تای،آنم ،بهار،دربدر ،فخر ی توران ،چاپانداز عشقی ،مناجات ،کیتتی کیتتی،کهنه دعوا شعر لرینی شو پیتته یازگن

اوچقون حیاتی بویونچه یورت سیوگیسی نی وتورک خلقیگه بولگن صداقتینی هر پیتته شعرلریده ویازگن یازولریده هایقردی.

ایرگش اوچقون باشقه لر بیلیب ایتیب بیلال مگن سوزلرنی مردچه ایتیب یازیب بیلدی

ایرگش اوچقوننینگ اثرلری نی بیر بولیمی
1997 ییلیده دوکتور( اورخان سویله مز) تمانیدن (یورت قوشوق لری) آتیده استانبول ده باسیلیب ترقه تیلگن

یورت قوشوق لریده ایرگش اوچقون نی غزل، مخمس،قصیده، ینگی شعر ورباعی لریدن توپلم
115 اورنک سیغدریلگن

ایرگش اوچقون نی تورک شعروادبیات دنیاسیده پارله یشی اونگه
1996 ییلیده 4 اینجی اولوسلراراسی تورکچه شعر فیستیوالیده شیخ غالب جایزه سینی و2004 ده ستراسبورگ(فرانسه) ده تورک یازوچیلر بیرلیگی جایزه سی نی ارمغان کیتیره دی

ایرگش اوچقون شعرلریده امیر علیشیر نوایی،فضولی،صوفی الله یار،مشرب کبی ایسکی کلاسیک تورک شاعرلر نی یولینی ایزله گن

اوچقون نی شعرلی ایرکین واحدوف
(ترکستان بازاری) ،مولانا جوهری(کیتتی کیتتی)؛استادعبدالرحیم نهظت،استادعبدالحمید اگه وباشقه برچه شاعرلر تمانیدن استقبال بولگن

عبدالرحیم نهظت اوچقون گه شوندی دیب یازگن ایدی:

بیر نیستانده توغولگن ایکی شهباز ایکیمیز

بیر چمنده باش کوترگن نرگس وناز ایکیمیز

اوچقون وصیت نامه شعری ده شوندی دیب یازگن:

دوستلریم اولسام مینی ایلتیب خراسانگه کومونگ

فاریاب وجوزجان بلخ و بدخشانگه کومونگ

.......................................

بو وصیت نامه نی کورگان کیشیلر اویله شینگ

قولداشیب ای جوره لر اوچقون نی وجدانگه کومونگ

نور ایچیده یات روحینگ شاد بولسین ایرگش عمکی

رها
12 06 2009

*
ایرگش اوچقون،256 بیت لیک ایلک شعری (محشر ده کی تورکلر)نی، اینگ سونگ میمنه خانی احمد قل خان نینگ اوغیللری ابوالخیر خان خیری ونظر محمد خان نوا وعایله سینی مستبد سلطنت عسکرلری پیاده، قوللری باغلیک میمنه دن کابل تمانیگه آلیب کیتیشلری پییتده اندخوی ده قوناقله گنلری ده کاروان نی اونگیگه چیقیب ابوالخیرخان گه اوقیگن . ابوالخیر خان شعر نی ایشیتیب :

سندن عبدالروف فطرت نی سیسی کیله دی موندن کیین سن
(رفیق فطرتی) آتی بیلن یاز دیگن

ایرگش اوچقون
1957 ییلی افغانستان دن چیقگن گه چه شو آت بیلن هم شعر یازگن.

چاپانداز عشقی

قیده سین ای نازلی یارکوزلری چولپان عاطفه

قیده سین ای جلوه گر،ای شوخ فتان عاطفه

دلربالر سروری ،ای آفتی جان عاطفه

قیده سین ای عشوه گر،آشوبی دوران عاطفه

قیده سین اورکک مرال،رشکِ غزالان عاطفه

کورسه تیب مینگ جلوه لرعقلیمنی باشیمدن آلیب

ایله دینگ نازوکریشمه کوکرگیمگه اوت سالیب

دادو فریاد کیم محبت دشتیده یالغوز قالیب

اورته گه آلدی منی،دردو الم لر قوزغالیب

بیر علاجیم قیلمه سنگ حالیم پریشان عاطفه

دامنی وصلینگ نی قویمم،دربدرلیک لر بیلن

اوچغوسی کونگلوم قوشی،بی بال وپرلیگ لر بیلن

گرچی بار دیر،مینگ خریدار،کرو فرلیک لر بیلن

تَرکِ سودا ایله مم،بی سیم و زر لیک لر بیلن

شاهدِ عشقم دورور ،ییر بیرله آسمان عاطفه

نیچه مینگ باغلرگه کیردیم،گل یوزینگ نی آختریب

هر قیا نرگس نگاهینده کوزینگ نی آختریب

عندلیب لردن سوراب،شیرین سوزینگ نی آختریب

تاپمه دیم دشت و دمن لرده،ایزینگ نی آختریب

قیده سین ای رمز عشق ،ای رازِ پنهان عاطفه

کوکره گیم دورشرحه شرحه ،تیرِ هجرانلر بیلن

دریالر دیک موج اورادور،کوزلریم قانلر بیلن

خسته کونگلوم مضطرب دور،قنچه ارمانلر بیلن

کیل رقیبِ روسیه لر قالسین افغانلر بیلن

کیل بوینگ دن ایله نایین، بیتسین هجران عاطفه

گیل اوزنگیمگه ایاق باسگیل سنی آلیب کیتای

قنجوغمگه گل تافیب ،بلخ وبدخشان دن اوتای

اُون سالیب
(اوچقون) کبی،توران ایلینی اویغاتای

اوق آتیب اوغلاق چاپیپ،تویلر تماشالر ایتای

کیل قورایلیک ایکی میز بیر باشقه دوران عاطفه

ایرگش اوچقون
10.10.1986

کونگلوم

یقیلمیش کاخِ آمالیم ،عجب ویرانه دور کونگلوم

میِ صبریم توکنمیش،نِی هزین میخانه دورکونگلوم

قالیب صحرای غمده،اورته نیر آه وفغان ایچره

پریشان زار وحیران،بی سرو سامانه دور کونگلوم

نصیحت کار قیلمس،غیرتینگ بیهوده دور زاهد

توزلمس تیلبه دور،هم عقلی دن بیگانه دور کونگلوم

غم و قیغو کدرلر،اضطراب لرنینگ گذرگاهی

بوتون درد وبلا لرگه مسافر خانه دور کونگلوم

وفاسیز یارنینگ عشقی کومولگن دور ضمیریمده

مقدس مقبرِ اسرار اولوغ کاشانه دور کونگلوم

ریا و رشک دین خالی، وفا وصدق ایله مملو

صفالیک ایچره تینگی یوق،اصیل دُردانه دورکونگلوم

سووق آهم نی کورگچ،سوزیشی قلبدن دیمنگ محروم

تعا لللا ، جهنم آتشی دیک یانه دور کونگلوم

کیرک مس،مجلس ایچره،ساقیا آب ِ عنب چندان

صبوحی فرقتینگدن، دایما مستانه دور کونگلوم

طواف ایتسه کوینگ نی ،گاه وبیگاه ،عیب ایمس عاشق

جمالینگ شمعی گه،آشفته بیر پروانه دور کونگلوم

اوچر عقل وفِراست،گلخنی روحیم دن
(اوچقون) دیک

قسم بِلّا که سن سیز اوزیگه بیگانه دور کونگلوم

ایرگش اوچقون
01.07.1971

استاد ایرگش اوچقون نینگ قوییده گی عیدی { نامه سی، شاه دوریده گی ظلم - قیناقلردن } الهامله نیب، بیتگن غمنامه دیر. عیدی بَیره مینگ بؤلسین مبارک ای مسلم

استاد ایرگش اوچقون نینگ قوییده گی عیدی { نامه سی، شاه دوریده گی ظلم - قیناقلردن } الهامله نیب، بیتگن غمنامه دیر.
عیدی
بَیره مینگ بؤلسین مبارک ای مسلمان بچچه غر
اؤی ایچینگنی تنگری قیلسین، شادو خندان بچچه غر
مینگ بیش یوز ییلدن بیری، روزه تؤترسن آچ

- آچ
کهف ایلیدیک قؤپقؤریق، سونگگه کی قالگن بچچه غر
اجره تالمه ی روزه بیرلن بیر سؤریک بؤش کؤزه نی

تینگری بیرگن بؤیروغیگه، بؤلدی پُشمان بچچه غر
پس ایسینگنی باشدین آلدی ،کیف نصوار روزه ده
خاتینینگنی قَمچیله ب، قیلدینگ پریشان بچچه غر
معنی سینی بیلمه یین قرآن اؤقیب، قیلدینگ نماز
خانقاه محرابیده،ایردینگ غزلخوان بچچه غر
آت بیلن ایششک اؤغیرله ب، حاجی بؤلدینگ عاقبت
مکه ده پیرینگگه تاش آتدینگمی شیطان بچچه غر؟
کیم لیگینی بیلمه گن،البتته بیلمس رببینی
تاریخیدن بیخبر،آشفته سرسان بچچه غر
اؤزنی بیلمه ی اؤزگه لرگه یالبریب، بؤلدینگ گدا
گرچه ایردی ییتتی پُشتینگ خان وخاقان بچچه غر
قؤردیلر آبا و اجدادینگ فلکلر علمینی
ایمدی سن کؤککه قره ب،آغزینگ آچیلگن بچچه غر
نیرده قالدی اُول گؤنینگ، آت اوستیده کوکرر ایدینگ؟
ایمدی قؤرقیب بؤینیگه، نورنامه تاققن بچچه غر
آچ کؤزینگنی نیرده ایردینگ، نیرده قالدینگ،نی اوچون؟
آدم وحوا کبی جننت نی ساتگن بچچه غر
نیرده بیکلیک،نیرده خانلیک،نیرده شمشیر،نیرده آت؟
نیرده بَیراق، نیرده ساچماق،نیرده قؤرغان بچچه غر
حق– عدالت،حرییت دیب،آلده تیلدینگ دایما
نیرده حق،نیرده عدالت، نیرده انسان بچچه غر ؟
خلق ایش سیز،خلق کوچسیز،خلق یالانغاچ،خلق آچ
خلق بیر زُمره اؤچون،خیل غُلامان بچچه غر
ینگی قانون اساسی،ایسکیسیدن فرق سیز
سحرباز دیک ایسکیلرنی ینگی قیلگن بچچه غر
سَیله نورلر حُکمدارلر،خلق اراسیدن ولیک
بیزده گیلر آنه دین لیدر تؤغیلگن بچچه غر
شکل دولت شاهی مشروطه،لیکن شرط یؤق
مُطلقییت تختیده ،مشروطه سلطان بچچه غر
شاه حاکم،شاه مختار،غیر مسوول،مقتدر
مالک مُلک اُمم،ای رب افغان بچچه غر
ینگی قانون امتیاز بیرمس کشیگه زُمره گه
لیک اُول سردار عالی ،سن پَپوسخان بچچه غر
ینگی قانونده کیشیلر ،بندی بؤلمس بی سبب
ای گناه سیز،جُرم سیز،زندانده یاتگن بچچه غر
اؤن شبرغانلیک یاقیلدی،تیب
- تیریک کیم سؤره گه ی؟
قَیسی قاضی،قیسی مُفتی،قیسی دیوان بچچه غر
ینگی قانونده سیاحت هر کیشی نینگ حقیدور
یوریبان پاسپورت اوچون، بیش آی یؤگؤرگن بچچه غر
تیگره
- تاشینگگه ییغیلدی تؤلکیلر،لاش قرغه لر
ایرغی ای گرگ درنده،کؤکره ارسلان بچچه غر
حق بیریلمس،حق آلینگه ی ، حق اؤچون اؤلمک کیره ک
هم شهید هم غازی دور،حققه قاووشگن بچچه غر
قیغؤلر بیتمس
- تؤگنمس،تینگریدن کیسمه امید
بیل که « اوچقون» کؤپ یقین دور عید قُربان بچچه غر
***
یبارگن:
ففتا خبرنگاری کانادا نی تورنتو شهری دن

یاد مرحوم استاد ایرگش اوچقون

یاد مرحوم استاد ایرگش اوچقون
محمد اسحق ثنا
غم فزا شد سینه ام در موسم فصل بهار
از وفات اوچقون آن فرزانه مرد نامدار
سیل اشک از دیده می آید بدامانم کنون
چون بیادم میرسدهر بار در لیل و نهار
حادثات زنده گانی را نمی داند کسی
افگند در یک دمی صد نخل در گور مزار

میسرودی چامه ی موزون بیاد ماَمنش
با کلامِ نغز با شعرِ روان و آبدار
میتپیدچون مرغ بسمل ازغمِ هجرِوطن
با دلِ پر غصه و با دیدهایِ اشکبار
بود وارد در همه اشعار در نوع سخن
لیک بودی درقصیده شاعرِ با اقتدار
هزلیاتش همچو مرحم بود تاُثیرش چنان
التیامِ زخمِ دل های حزین وبی قرار
روح او راشادگردان ای خدای مهربان
جای او جنت بگردانی در روزِ شمار
راست میگویم ثنا مهرش بود دردل مرا
این سخن بیهوده نبود هست چون روزآشکار
16 06 2009

اوزبیک معاصر ادبیاتی نینگ مستحکم ستون لری دن ینه بیری قوله دی ، و اونی ییر اوز بغری گه تارتدی.

فیض الله قرداش – کابل ، افغانستان

اوچقون دن خاطره:

اوزبیک معاصر ادبیاتی نینگ مستحکم ستون لری دن ینه بیری قوله دی ، و اونی ییر اوز بغری گه تارتدی.

ایرگش اوچقون افغانستان نی شمالی ولایت لری ، اینقسه ایکی عصر دن بیری اوز تیل و تاریخی ایاغ آستی بولگن اوزبیک - ترکمن خلقی ، اویغنشی اوچون سکیز دهه عمری نی خوارلیگ ، یوق سیز لیک و خلق دردی نی چید ش بیلن یشه دی ،اما بیر زوم هم تینچ تورمی ( اولمه اوزینگ دن قالمه ) دیگن مقال نی چیپپکگه چیقریب اوز دوریده گی باتورلرچه ، اونگه قرشی بولگن حاکم و عملدار لر پوپیسه لری دن قورقمی قلم تیبرتدی .

او در حقیقت اوچقون ایمس بلکه النگه سی کوک گه کوتریلگن الو ایدی که زمانداشلری ، اینقسه ضیا لیک لر و اوشه دور ( جدیدی ) لرینی قایل قالدیردی ،اما مینگ افسوس کیم ایریم زمانداشلری مادیات گه بیریلیب اونی یمانلب یشش شرایطی نی تار ایتی لر و اگر مهاجرت ایتمه گن تقدیری ده کابل نی دهمزنگ قماقخانه سیده عمر باد قالیب کیترایدی .

اوچقون توغیلگن یورتی اندخوی دن کیتگنی ده من جوده یاش ایدیم اونی شعر و یازو لری بیلن که مستعار نام لر بیلن ستوری جریده سیده نشر بولر ایدی اورته مکتب ده اکه سی دولت مراد قریه دار ( دودی قریه دار ) وسیله سی بیلن آشنا بولدیم .

موندن چمه سی اوتوز ییل آلدین اوچقون ترکیه دن افغانستان گه قیتیب کیلگنی ده ، اونی یاوغدن کوریش گه مشرف بولدیم و یقین قوشنی بولگنیم اوچون بیر نیچه کون صحبت لری دن فایده لنیب فکرو ملاحظه لری گه آشنا بولدیم .

اوچقون کوچلی منطق ایگه ، فکری دن قیتمس و اینقسه یوق سیز عوام خلق دردی نی چقور حس قیلگن ، تورکی خلق تاریخی گه دانا ، یازیش ده تکلف سیزو ادبی صنعت لرگه لا قید راغ بولیب معنی و توشینچه لرنی آغور سوز لرگه فدا قیلمی کیلگن یازوچی ایدی .

استاد محمد کریم نزیهی ( جلوه ) دن اوچقون حقی ده سوره گنیم ده شوندی دیگن ایدی لر: ( اوچقون مشروطیت دورینی شمالی ولایت لرده یانیب تورگن مشعل ، اما افسوس که خایین لر دستی دن وطن نی ترک ایتیش گه مجبور بولیب کوپگینه نیت لری عمل گه آشمی قالدی ....).

مرحوم استاد نزیهی سوز لری گه کوره ، فیودالی مناسبت لر و اوشه زمانده ترکی خلق گه قرشی اینگ اشددی ناسیونالیستیک سیاست طفیلی ، نه فقط اوچقون بلکه بشقه اولکه سیور و ملی کیشی لرهم بو جنایت لردن امانده قالمی هر بیری سی اوز اورنیده ینچیلدی .

اوچقون اوز حس و تویغو لر ی نی خلق تیلی ده ، ساده و توشینرلی سوز لر و اصطلاح لرارقه لی نظم و نثر گه چیزگن کیم ( بچه غر ) کبی شعر لری اونگه گواه.

وادریغ کیم کوپگینه درد لری اوزی بیلن کیتدی و سوزی گه بناء ( ییر تگیده یاشرون سوزنده ولقانینگ بولی ) بو ولقان هم اوچدی ، اما حرارت و اسیغلیگی نی حس قیلگن لر هنوز هم آز ایمس .

اوچقون خلق داستانلری ، محلی آغزه کی ادبیات و ملی ژانر لردن فایده لنیب ایجاد ایتگن .

اوچقون نینگ ینه بیر صفتی شو ایدی کیم ایرم منطقه لرده ایرته لیگی بار ترکی ( اوزبیک ترکمن ) تیل و لهجه و شیوه لری نی چقور اورگنیب کیم قنچه اصطلاح لرو مقال لر نی ایشله تیب اولرگه تینگ حرمت قیلر ایدی .

ایرگش اوچقون اولیمی فقط گینه افغانستان خلقی ایمس بلکیم ترکیه ، اورته آسیا و امریکه ده یشیدیگان ترکی خلق لر اوچون کته الم و ضایعه بولدی .

من ایتماقچی من کیم :

یا ت آرام ال( بچه غر) !

سین گیزگن یول ، سمان یولی کبی ابدی دیر

سینی اونوتیش تاریخ پرچه سینی اونوتیش دیر

سن فداکار

سن باتور سن

سینی شعرینگ - شعر !

سینی تویغوینگ بیزگه رهنما

سین یوتتینگ

سیند ن قالگن میراث

کیله جگ نسل اوچون توگنمس بای لیک ! !

نسفی جنابلری نی تسلیت پیام لری

حرمتلی د اکترهمت فا ریا بی جنا ب لری ففتا رییسی و فیض الله ایشا نج جنا بلاری ا لسلا م علیکم ورحمت الله وبرکا ته سا غ وسلامت بولینگ لار
سیزلارنی اطلاعیه نگیزد ن بیلد یم که بویوک ا ستا د وعا لم تورکیستا ن فرزند ی علا مه ایرگش ا وچقون رحمت الله علیه عا لم د ن ا وتمیشد ورلا ر الله تعا لی مغفرت ا یتسون جا ی لا رینی جنت الفرد وس د ن ا یلاسین آ مین
برچه تورکیستا ن لیکلا رگه تسلیت ا یتمن ا لله تعا لی تورکیستا ن خلقی گه سا غ ا ما ن لیغ بیرلیک خیروبرکا ت نصیب ا یلا سین آ مین
همه مزگه معلوم د ورکه ا ستا د ا وچقون تورکیستا ن جنوبی گه محمد زیی لارظلمی و تبعیضی وقومی تعصبا ت
لاریگه یورک د ن کورشگن ا و زما ن د ه تورکیستا ن فرزند لا رینی طب ، ا ینجینری ، حقوق، سا ینس فا کلته لاریگه آ لمس ا یرد یلا ر ا وستا د ا وچقون ا وشه زما ند ه قتوق کورشگن حتی ا ستا د ا وچقون نی معا رف ا و زما ن وزیری د فتری د ن ا یکینچی قبت د ن ییرگه تشلگن لا ر ، کوب مثا ل لاربا رد ور . شول کورشلا ری ا وچون تورکیستا ن وا فغا نستا ن د ن بد رغه ا یتگنلا ر.
حرمتلی د ا کترهمت فا ریا بی جنا بلا ری و فیض الله ا یشا نج جنا نلا ری وهمه حرمتلی تورکیستا ن سیور تورکلا ری د ققت لاریگه جنا ب ا وچقون نی ا ما نت نصیحت لا رینی سیزلارگه ییتکیریرمن .
جنا ب شا د روا ن ا وچقون . ا مریکا گه یشش زما ن لا ریگه برچه تورکیستا ن لیلا رنی ا وز ا ویلا ریگه چا رلب همه نی بیرلیک گه چا رلب عا لما نه حکیما نه سوزلب وصیت وتعین ا یتگنلا ر که جولا ی آ یی ییتینچی سی ( 7 ) تورکیستا ن تا ریخی گونی د ور تجلیل وهرییل ا یسلتیلسین . حرمت بیلان محمد سعید نسفی نیویارک دن

مراسم فاتحه خوانی ایرگش اوچقون از جانب ففتا در کشور کانادا برگزار گردید

مراسم فاتحه خوانی ایرگش اوچقون از جانب ففتا در کشور کانادا برگزار گردید

مراسم فاتحه خوانی استاد الحاج ایرگش اوچقون به روز یکشنبه تاریخ (۷ جون سال ۲۰۰۹) از طرف نمایندگی فدراسیون فرهنگی تورکان افغانستان درشهر گوولف کانادا با اشتراک تعدادی زیادی از مسلمانان این شهر و حومه آن در مسجد جامع ابوبکر صدیق (رض) این د یار برگزار گردید.
اعضای رهبری بخش کانادای ففتا، وفات این شاعر بزرگ را در عرصه فرهنگ و ادب افغانستان یک ضایعه بزرگ تلقی نموده و آن را شخصیت برازنده ئی جامعه تورک افغانستان توصیف نمودند که در عرصه فرهنگ خدمات شایان و قابل قدری را انجام داده اند.
ایرگش اوچقون شاعرو نویسنده فراخ بین، کاونده، جویای حقیقت و سازش ناپذیربود، که مهمترین بخش اجتماعی آثار او ستیزش با بی عدالتی های اجتماعی، افشای بیدادگری و جولانگری های خودکامان وقبیله گرایان زمانه اش بود. جانمایه این بیدادگری ها را شاعر درآثار خود کاملاً بازتاب داده است
وی یک شخص دلسوز، محب به وطن و تعلیم وتربیه بوده اهداف نهایت عالی واسلامی داشت و درپیشبرد این رسالت اسلامی دارای مواصفاتی از قبیل متانت، دیانت، صداقت، پشت کار، شفافیت، عشق، محبت و شایستگی را معیار وملاک کار خویش قرارداده که برای اهل دانش وقلم روشن و قابل درک بوده است
روحش شاد و یادش گرامی باد!
باید گفت مراسم یاد بود استاد اوچقون عنقریب از طرف هواداران «ففتا » درشهر گوولف برگزار خواهد شد.

خبرنگار«ففتا» از شهر گولف کانادا

آتش نفس شاعرحاجی ایرگش اوچقون حیاتی وایجادی باره سیده قیسقه معلومات

آتش نفس شاعرحاجی ایرگش اوچقون حیاتی وایجادی باره سیده قیسقه معلومات
شاهیمردانقل بای اوغلی حاجی ایرگش اوچقون، خراسان یاکی افغانستان نینگ ایسکی باشکینتی بولگن اندخوی شهری نینگ آق مسجد محله سیده ۱۹۲۷ – نچی میلادی ییلده دنیاگه کیلدی. ۲۰۰۹ -نچی ییل نینگ می آییده آغیر خسته لیکلر طفیلی ۸۲ یاشده تورکیه دیاریده جهاندن کوز یومدی. یاتگن جایلری جنت بولسین. آمین یارب العلمین !
محله امامی قولیده ، اندخویده گی باشلنغیچ مکتبده ونهایت کابل دارالمعلمینیده تعلیم آلگن ایرگش اوچقون ، تورلی شهرلرده یشه ب، خیلمه - خیل ساحه لرده خذمت قیلدی. هر لحظه سی بیر داستان وهر قدمی ماجرا بولگن اوزین ییللردن اوتیب ۱۹۵۷- نچی ییل نینگ آخریده پاکستان، ایران و عراقدن اَیله نیب، تورکیه گه باره دی.
ایرگش اوچقون بیرنیچه ییللر دوامیده افغانستان نینگ فاریاب ولایتی مکتبلریده معلملیک وظیفه سینی اوته ب، ییتوک استاذ و اوقوتوچی صفتیده اوز کسبداشلری آره سیده شهرت قازانگن شخصدیر.
او بیر نیچه ییللر دوامیده امریکا قوشمه ایلتلری نیوجرسی شهریده استقامت قیلیب، سونگی ییللر مابینیده تورکیه جمهوریتیده یه شیدی. اوز نفقه – معاشی دن فایده له نیب، بیر نیچه ییللر دوامیده (چاپانداز) یاکی باشقه چه قیلیب اَیتگنده ( چَونداز) نامی بیلن اوزبیک ودری تیللریده آینامه چیقردی. بو آینامه تورکی خلقلر اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، مدنی ، تاریخی ایجادی گه بغیشلنگن بولیب، کوپ سانلی مجله خوانلر دققتی نی اوزیگه جلب ایتدی.
او تورلی خلق ارا ییغیلیشلرده قتنه شیب، تورکی خلقلر تیلی، ادبیاتی، تاریخی حقیده کتته انجمنلرده چیقیشلر قیلگن واوزی نینگ جراتی و بیلیمی بیلن کیشیلرنی لال قالدیرگن.
ایرگش اوچقون نینگ کوپ شعرلری ومقاله لری افغانستان،تورکیه،اوزبیکستان،امریکا قوشمه ایالتلری،کانادا وجهان مطبوعاتلریده هر دایم باسیلیب چیققن.
اوزبیکستان ریسپوبلیکه سی پریزیدینتی اسلام کریم اوف جنابعالیلری نینگ ا. ق. ش. تشریفی دوامیده،ایرگش اوچقون بیر قصیده یازیب،قرشیله ب آلگن. بو قصیده استقبال نامه دیب اته له دی. بو قصیده اوزبیکستان مطبوعاتیده هم باسیلیب چیققن.
ایرگش اوچقون نینگ تورکی خلقلر تاریخی باره سیده،انگلیس،تورکی ودری تیللریده بیر نیچه رساله لری چاپ بولگن. اوحیاتی دوامیده هر دایم افغانستان دیاریده استقامت قیله یاتگن تورلی ملتلر وکیللرینی صلح،تینچلیک و برقرارلیککه چارله گن.
شونی اَ یتیب اوتیش لازمکی، تاشکینت خلق ارا رادیوسی هر ییلی اوزبیکستان جمهوریتی مستقللیگینی نشانله ش عرفه سیده رادیو مسابقه اوتکَزر دی. بو عنعنه کوپ ییللر دوام ایتدی.حاجی ایرگش اوچقون ۱۹۹۵- نچی ییلی شونده ی مسابقه لردن
بیریگه قتنه شیب، بیرینچی اورین نی ایگلله دی.
ایر گش اوچقون نینگ دوستی قلم و یوپنچی شعر ایدی. او، بچچه غر، متانت، شانلی
توران، همده جنرال عبدالرشید دوستیمگه اته ب یازگن خراسان ناملی آتشین نشیده لری بیلن تورکی خلقلر دلیدن مناسب اورین ایگلله گن شخصدیر. اونینگ شعرلریده ویازگن مقاله لریده وطنپرورلیک،تیلگه اعتبار،یاشلرگه وطن اوتمیش تاریخی نی اورگه تیش غایه لری یققال نمایان بولیب توره دی.
ایرگش اوچقون آنه وطن نی جنتگه،باغلرینی فردوس برینگه،سوولرینی زمزم وکوثر سوویگه وتاغلرینی ایسه،کان جوهرگه اوخشه تیب شونده ی دیدی:
سیندن اَیری قَیسی جنتگه باریب ماواتوته ی
باغلرینگی قَیسی فردوس برینگه اوخشه ته ی
سوولرینگی قَیسی زمزم،قَیسی کوثرگه ساته ی
هر تاغینگ بیرکان جوهر دور ، قرا تاشنی نیته ی
قَیته- قَیته صدقه ی لعل بدخشانینگ بوله ی
ایرگش اوچقون،وطن تینچ لیگی و آسایشه لیگی یولیده وطن فدایی سی صفتیده حتا اوز جانینی قربان قیلیشگه هم تییار ایکنلیگینی منه بو سطلرده بیان ایته دی:
جان نثارلارینگ توگنمس ای گوزه ل یورت یخشی بیل
قه یتمه غَیلرجان بیروردن، لیک سن منظور قیل
قَیسی قوچقار میندن آرتیق،قوچ کیتیرمه جبرییل
سچره گن قانلرنی سَیراَیله ب اویالسین اسماعیل
اُول اگر یالغانچی دور،مین چینکی قربانینگ بوله ی
ایرگش اوچقون هر دایم نا تینگلیک ونابرابرلیککه قرشی کوره شیب،ییر یوزیده انسان ذاتی بارکی،تینگ لیکده یَشه شی کیره ک لیگی نی اوقدیریب کیلگن انسان ایدی. او،هر دایم استعمار،استثمار،بیر اوریغ ینه بیر اوریغنی،بیر کیشی ینه بیر کیشینی کم سیتیش وقُل صفتیده اوندن فایده له نیشگه یول قویمسلیک مفکوره سینی بر اَلله و رویراست ترننم ایتیب کیلگن.
او،تورکی خلقلر بیرلیگی باره سیده جان کویدیریب کیلگن شاعر ایدی.لطفاً اونینگ
قوییده گی مصراعلریگه توجه قیلینگ:
بیر دکان قورماق کیره ک کیم مقصدی ساتماق ایمس
ایککی آیده بای بوله ی دیب،ایلنی الدتماق ایمس
ایرگش اوچقون نینگ بو سطرلری اوزبیکستان نینگ تنیقلی شاعری ایرکین واحدوف نی
بیفرق قالدیر مه ی( تورکستان بازاری) ناملی بیر شعر وجودگه کیلدی:
بیربازار آرزوقیلورمیز،نامی تورکستان بولور
مشرق ومغرب ایلیده شهرت داستان بولور
اُول بازار ایچره بَری اهل جهان مهمان بولور
اوزبیک وتورکمن،تاجیک،قیرغیز،قازاق میزبان بولور
بیرتماشا قیلگن آدم لال بولور،حیران بولور
بونییت چیندیر،دیمنگیز شاعرانه بیر خیال
ایککی اولکن یورت اوچون،بونداق بازاردن نیملال
منفعت اول دوستلیک،سونگ رقابت دور حلال
شعرو صنعت اهلیگه کوی- قوشیقدن اوزگه مال
بیزگه هم اُول گوشه ده چارپایه وایوال بولور
بیر مخمس بیتتی «ایرکین» شاعر «اوچقون» گه جواب
بیز نییَت قیلدیک،بو نییت ایزگودور عالیجناب
هرزمان شاعر نداسی عالم اهلیگه خطاب
بو جهان بازاریده،ایل و ایلتلر بی حساب
طُرفه گللردن بو شاید بیر بوتون بوستان بولور
نظریمیزده بو ایککی شعر بیر مقصد وبیرنییت نی کوزله یدی،بیر- بیرینی تولدیره دی هم. ینه خوددی شونینگ دیک، شاعر اوچقون نینگ اوزبیکستان ده گی عزت و اعتباری زبر دست شاعرلرنینگ اُول جنابگه بولگن احترام لریدن دلالت بیره دی.
ایرگش اوچقون هر دایم شونده ی دیردی:
اوز کوچم نینگ اوغری سینی بو ییرده گی پاد شاه دن یخشی کوره من. ایرته بیلن « همسایه لر،قرینداشلر،عایله - اعضالری نینگ سَسلری بیلن،آذان سَسی بیلن اویغانماق و اوزتیلیمیزده ایشیتماق قنچه لیک تاپیلمس و قیمت بها نعمتدیر.»
او،فقط وطنیگه یخشلیک تیلر ایدی. اونینگ یوتوقلریدن قووانر ایدی،تشویشلردن غم چیکر ایدی،یره تگندن اونگه مرحمت سورر ایدی. فراوانلیک،امانلیک،تیچلیک، خاطرجمعلیک سورردی.
ایرگش اوچقون نینگ بیلیمی سیر قیرره بولیب، او تورک خلقلری موسیقه سی ساحه سیده هم کوپ معلوماتگه ایگه ایدی. او،دوتار،دمبور،چنگ«قوبوز» موسیقه اسبابلرینی آنده - سانده چیرتیب تورردی. اوبعضاً دوتار جورلیگیده قوییده گی اویناقی قوشیقنی معیاریگه ییتکزیب اَیترایدی:
اویننگ اورتاق،اویننگ اورتاق،بیزهم اوینه یلیک
باققه کیریب،گللر تیریب،یشنه ب یوره یلیک
دریالرنی یقه له ب- یقه له ب، سای کیله دی ،ای
پرنجیگه اوره لیب – اوره لیب، یار کیله دی،ای
پرنجیگه اوره لمه سنگ کیم کوره دی، ای
سینینگ آیدیک جمالینگندن کیم تویه دی،ای
اویننگ اورتاق،اویننگ اورتاق،بیزهم اوینه یلیک
باققه کیریب، گللر تیریب،یشنه ب یوره یلیک
ایرگش اوچقون ۲۰۰۰- نچی ییلده امریکا آوازی نینگ اوزبیکچه دستوری سخندانی بیلن اوتکزگن صحبتیده موسیقه اسبابلری حقیده شونده ی دیگن ایدی:
اوچقون:- تولیملیک موسیقه اسبابلری: پیانو،ارمونیه،اکوردیون – هوا یاردمیده چه لینه دی. منه شو قولیمده گی اسباب اندخویده یسلگن. بونی بیز چنگ دیمیز. قیشلاقلرده ایسه،بونی « قوبوز» دیشه دی. چنگ هم آغیزده گی هوانی اوینه تیب،اوندن اوزیگه خاص آواز تره ته دی. منه من حاضر سیزلرگه چنگ چه لیب بیره من .
ایرگش اوچقون اوز سوزیگه دوام ایتتیریب،دوتار حقیده قوییده گیلرنی ایتدی:
دوتار- یعنی ایککی تاردن عبارت اسبابدیر.لاتینچه سی(گیتار) بوله دی. «گی» دیگه نی لاتینچه ده « ایککی» معنا بیره دی.
ایر گش اوچقون «دمبوره » نی قولیگه آلیب دیدی:
منه بو اسباب « دمبوره» دیر. اونی بیز « زیلچه» دیمیز. قازاقستانده گی احمد یسوی
ناملی دارالفنون نینگ استاذلریدن بولمیش،حرمتلیک بیردی بایوف،امریکا گه کیلگنلریده،بیر کیچه بیزگه مهمان بولدیلر. او جناب بو سازنی اوزلری بیلن قازاقستاندن امریکاگه کیلتیرگن ایکنلر. بیردی بایوف ایرته له ب،باغچه گه چیقیب،ساز چه لیب اوترگن پیتلریده مین اولرگه خطاباً شونده ی دیدیم:
خوجم! بیز بو ییرده غریب میز. شو سازنی بیزگه تشله ب کیتینگ،هدیه سی قنچه بولسه توله یمیز. او کیشی شو دمبیره نی خاطره - ایسته لیک صفتیده بیزگه ساوغه قیلدیلر. بیر نیچه پیتدن سونگ مین اوکیشیگه خط یولله ب، شونده ی یازگن ایدیم:
بیردی اوغلی رحمانقل
بیزدن خبر آله تور
بو دنیا اوتر- کیتر
دمبیره منی چاله تور!
سخندان:- ایرگش اکه! بو اسبابلرنی گاهیده چیرتیب توره سیزمی؟
اوچقون: - هه، بعضاً چیرتیب توره میز.
سخندان:- قه نی امریکا آوازی رادیوسی شنونده لریگه شو اسباب جورلیگیده،بیران شعرینگیزنی ایتیب بیرسنگیز عین مدعا بولور ایدی؟
شونده، ایرگش اوچقون دوتارچه لیب، قوییده گی شعرینی زمزمه قیلدی :
جان آغیزگه کیلدی و روح المسیحا قیده سن
خلق اوچون من،خلقدن من،خلق بیلن من دیدینگو
خلق یاندی،خلق کویدی،ای امریکا قَیده سن؟
مین نوایی،مین فارابی،مین ابو سینا سَسی
قَیده سن بلخ و بدخشان و بخارا قَیده سن؟
قَیده سن چرخ عدالت،قَیده سن دیوان حق
قیده سن عقل وفراست،اهل فتوا قیده سن؟
قیده یانغین بار بولسه،سچره غی اوچقونلری
یانمه سین چرخ فلک ،ای اهل دنیا قیده سن؟
سخندان: - تشکر ایرکین اکه!
منه شونده ی اوچقونلرینگیز دللرگه سچره ب تورسین،یانمه گن یوره کلرگه سچره ب تورسین، اولمه گن یوره کلرگه سچره ب تورسین!
اوچقون:- انشاالله بو شعریمنی یخشی اوزبیک بیلگن،مزاق یاکی هزیل- مطایبه ایمس پالیتیک اوزبیکلرگه ایمس،بل کی یخشی اوزبیک تیلینی بیلگن،شاعر نینگ تیلینی بیلگن شخصلرگه تقدیم قیله من. بو تورکستان دردی، سیز - بیزنینگ دردیمیزدیر.
عزیز خلقیم! شونی بیلینگکی:
اگر حاضردناق توجه قیلمه سک،ایللیک - آلتمیش ییلدن سونگ،بیز - سیزنینگ یشه ماغیمیز بو دنیاده مشکل بوله دی. کیین کوپ پشیمان بوله سیزلر!
شو باعث بیز حاضر قودیققه توشگنمیز،بیز ییقیلگنمیز،قولیمیزدن توته دیگن شخص یوق. ایککی یوز ییلدن بویان قولیمیزدن هیچ کیم توتمه دی. لطفاًقولیمیزدن توتینگ. بیزنی کوته رینگ،بیزنی بوندن آرتیق ایزمنگ...!
بیز تورکستانلیکلر انسانمیز. امریکانی یخشی کوره میز. مین اوزیم امریکالیک من. امریکا اوزبیگی من. هر کیم نینگ اوز یورت ووطنیگه علاقه سی بار. اوز یورتیم،اوز تفراغیمنی سیویش بو امریکا اوچون قووت دیر- ضَعف ایمس.
بو بیر شکایت ایمس،بو بیرپیشنهاد. بو بیر هنری اونکوریشن و امریکانی اویغاتیشدیر. همه گه سلام،اوزبیکلرگه سلام،بوتون انسانلرگه سلام،بیزگه یاردم کورستگن انسانلرگه کوپدن – کوپ سلام،سلام...!
ففتا سایتی محترم خواننده لری!
حاضر ایسه ، حاجی ایرگش اوچقون نینگ ( معبد) ناملی بیر مخمسی نی اعتبارلرینگیزگه تقدیم ایته میز:
معبد
کیل وطن سن کعبه بولغیل،مین اینانغانینگ بوله ی
قبله میز دیب، چین یوره کدن ،سجده قیلغانینگ بوله ی
ایله نیب تیگره نگده دایم اصل ایمانینگ بوله ی
بیر اجازه ت صدق ایله ،خاکروب آستانینگ بوله ی
هرزمان صدقنگ بولیب،هر لحظه قربانینگ بوله ی
سیندن اَیری قَیسی جنتگه باریب ماوا توته ی
باغلرینگنی قَیسی فردوس برینگه اوخشه ته ی
سوولرینگنی قَیسی زمزم،قَیسی کوثرغه ساته ی
هرتاغینگ بیر کان جوهردور،قرا تاشنی نیته ی
قَیته – قَیته صدقه ی لعل بدخشانینگ بوله ی
چقنه شورلر سایلرینگده مینگ تونیس طرفهُ گیاه
قیرلرینگده هر چیچک دور،مینگ بیر علتگه دوا
کوزلریمگه قُملرینگ هم سُرمه دور هم توتیا
حسرتینگده کعبه ماتملر توتیب کیمیش قرا
کعبه نی یولینگه تارتیب،نذر قیلغانینگ بوله ی
جان نثارلارینگ توگنمس ای گوزه ل یورت یخشی بیل
قَیتمه غَیلر جان بیروردن لیک،سن منظور قیل
قَیسی قوچقار میندن آرتیق قوچ کیتیرمه جبرییل
سچره گن قانلرنی سَیراَیله ب،اویالسین اسماعیل
اُول اگر ناکام دور،مین چینکی قربانینگ بوله ی
کیتمه سم مینگ ییل ینه،توپراق توپراغیم دورور
کورمه سم مینگ ییل ینه اُول تاغلر تاغیم دورور
نیچه مینگ ییل اوتسه هم اُول باغلر باغیم دورور
ایسکیمَس کونگلیم نی عشقی هر عصر چاغیم دورور
ساچ وسققالیم آقرغانساری حیران نینگ بوله ی
بیر قراوول دیک یولینگده تیرمولیب یوردیم سَیاق
کم نظردن دایما یورتیمنی توتغومدور ییراق
تا ابد قان قوسغوسی دور سینگه باسگن بی سوراق
قیزغه نیب آچ بوری دیک کویینگگه، باستیرمم ایاق
بیروفاکار ایت کبی همتلی پاسبانینگ بوله ی
اَختَریب بیرکون بارور من کیندیگیم نینگ قانینی
تصحیح ایتسون کاتب قسمت، ینه دیوانینی
کعبته الاتراک قبول ایتگه یمیکین مهمانینی
حج اکبر دیب اینانغان،مشرب دورانینی
تابه کی شیطان کبی مردود آستانینگ بوله ی
قوی معانی اهل شعرینگده عباره یوق دیسون
حُسن مضمون،تشبیه و یا استعاره یوق دیسون
تاش کبی بغریمنی کورگن،مونده یاره یوق دیسون
بو نیچوک « اوچقون» که انده بیر اناره یوق دیسون
ییرتگیدیک یاشیرین،سوزنده ولقانینگ بو له ی
***
داکتر فیض الله ایماق

پیام تسلیت ففتا بمناسبت درگذشت ایرگش اوچقون

پیام تسلیت فدراسیون فرهنگی تورکان افغانستان بمناسبت درگذشت علامۀ سخن ومبارز خستگی نا پذیر خلق تورک افغانستانی جاویدان یاد ایرگش اوچقون وگشایش صفحۀ ویژۀ (زندگی وآثار شادروان علامه ایرگش اوچقون ) در صفحه نشرات انترنتی ففتا

فدراسیون فرهنگی تورکان افغانستان افول ستارۀ حیات زنده یاد استاد ایرگش اوچقون را به عموم خلق جفاکشیدۀ تورک در افغانستان ، فامیل آن مرحومی ودوست داران آن علمبردار فرهنگ عدالتخواهی کشور تسلیت گفته از بارگاه ایزد توانا آمرزش روح آن بزرگ مرد عرصۀ ادب وفرهنگ خلق تورک را تمنا میدارد.
فدراسیون فرهنگی تورکان افغانستان درحالیکه خود را عمیقاً شریک غم واندوه فقدان آن فرهیخته مرد عرصۀ معنی ومعرفت ومبارز نستوه خلق تورک افغانستان برعلیه بیعدالتی های بی انتهای دوران ، با فامیل محترم وسایر دوستان داغدار آن متوفی احساس مینماید ، جهت تلاش ادای دین در پیشگاه خدمات ماندگار فرهنگی این مرد وارسته، صفحۀ ویژۀ ( زندگی وآثار شاد روان علامه ایرگش اوچقون ) را تحت مدیریت یک کمیسیون با صلاحیت فرهنگی در سایت انترنتی « ففتا » افتتاح نموده واز کلیه فرهنگیان کشور خصوصاً خامه پردازان تورک تمنا دارد، با ارسال اماناتی که از خاطرات وآثار آن مرحومی با خود دارند ، این صفحه را زینت بخشیده وبدینترتیب دین خود را در برابر این بزرگ مرد میدان معرفت وخویشتن شناسی تورکان کشور به انجام رسانند .

شاد باد روح استاد ایرگش اوچقون وگرامی باد یادش

هیئت رهبری وبخش فرهنگی فدراسیون فرهنگی تورکان افغانستان

مرحوم ایرگش اوچقون وصفیده

مرحوم ایرگش اوچقون وصفیده

احساس شاعر اېرگش "اوچقون" بوندن 82 ییل مقدم یعنی میلادی 1927 نچی ییل نینگ 21نچی فبروری کونی افغانستان نینگ تورکمنستان بیلن چېگره داش اندخوی شهریده دنیا گه کېلگن. شاهمردانقل اۉغلی اېرگش اوچقون توغیلگن یورتی اندخوی ده تعلیم- تربیه آلیب وایه گه ېتگن. او اندخوی ده مکتب نی بیتیرگنی دن سۉنگ 1944 ییل ده کابل ده گی دارالمعلمین ده بیلیم آلگن. اېرگش اوچقون اۉزی توغیلیب- اۉسگن یورت- اندخوی ده قیزلر اوچون مکتب آچیلیشی نی جۉده کېنگ روش ده ترغیب اېتگن. اونینگ بو حقده یازگن مقاله سی "ستوری" روزنامه سیده نشر اېتیلگن.

اوچقون 30 یاشی ده وطن نی تشلب چیقیشگه مجبور بۉلگن. شاعر نینگ اېتیشیچه، عمری نینگ یرمی دن کۉپراغی دایم مهاجرت ده اوتگن و او ایککی آغیر و مشقت لی کورش بیلن باغلیق بۉلگن. بو کورشلر دن بیری حلال محنت قیلیب روزگار تېبره تیش بۉلسه، ایککینچی سی وطن یۉلیده وطن پرورلیک کورشی دن عبارت بۉلگن. اېرگش اوچقون اۉز زمانی ده حکم سورگن ملی خورله نیش، تینگ سیزلیگ، ظلم- ستم عاقبتی ده 1957نچی میلادی ییل ده آنه توپراغی نی آرتده قالدیریب چېت اېل گه چیقیش گه مجبور بۉلگن. او امید ایزلب تشقی اولکه لر تامان یۉل آلگن. پای- پیاده هفته لب یوریب پاکستان گه یېتیب بارگن. افسوس که ایزله گن مرادیگه او یېر ده هم یېتالمه گن. اوچقون نینگ أېتیشیچه، او پاکستان ده اۉز صف داش لری بیلن وطن پرورلیک کورشی نی دوام اېتیریش گه حرکت قیله باشلگنی ده افغانستان نینگ پاکستان ده گی مختار وکیل لری تعقیبی گه اوچرب او یېر نی هم تشلب چیقیشگه مجبور بۉلگن. شوندن سۉنگ او پاکستان دن ایران گه اۉتگن. ایران ده هم اونینگ کونگلی آرام تاپمه­گن. قیسقه وقتدن کیین او یېردن تورکیه سأری یۉل آلگن. اوچقون نینگ تعقیب- تأذیق لردن یره لنگن کونگلی تورکیه ده تسکین تاپگن. او تورکیه ده اۉز دردلری نی آچیق- آیدن أیتیشگه اېریشگن، أیتیلمگن سۉزلری نی أیتیشگه اولگورگن.



اوچقون تقریباً 14 ییل تورکیه ده فعالیت آلیب بارگنیدن کېین 1974نچی ییلی امریکا گه باریب جایلشگن. او 25 ییل اطرافی ده امریکا ده استقامت قیلیب وطن یۉلیده جان کویدیریب کېلدی. در واقع اېرگش اوچقون نینگ آنه توپراغیده باشلگن اۉز یورتی یۉلیده گی کورشی پاکستان، ایران، ترکیه آشیب امریکا ده هم دوام اېتگن. او امریکا ده "اۉرون" و "چوپانداز" ناملی جریده لر نشر ایتیشگه اولگورگن و اونینگ صحیفه لری ده وطن سېورلیک روح ده گی یازولر اۉز افاده سینی تاپگن.

اېرگش اوچقون نینگ ادبی فعالیتیگه کېلگنده، اونینگ شعرلری دقت نی اۉزی گه تارته دی. شاعر نینگ هر بیر شعری بیر واقعه بیلن باغلیق. اوچقون اۉزی نینگ ایلک شعری نی بوندن 58 ییل مقدم شونده ی مصرع لر بیلن باشله گن:

کېل ای همـدم سېنگه بیر داستان بار
قولاق سالگیل اگر بۉلسنگ مېنگه یار

اوچقون شاعر بۉلیش بیلن بیرگه یازوچی هم دیر. او اجتماعی و سیاسی موضوع لر ده بیر قطار مقاله لر مؤلفی بۉلگن. اوچقون شعریت ده نوایی، فضولی و مشرب کبی کلاسیک سیمالردن پیرولیک قیلگن. شاعر نینگ تله­ی گینه شعرلری تورلی ییل لر ده پاکستان نینگ کراچی، آذربایجان نینگ باکو، اۉزبېکستان نینگ تاشکینت، تورکیه نینگ استانبول شهرلریده روزنامه و مجله لر صحیفه لری ده نشر اېتیلگن. اوچقون نینگ شعرلر و مقاله لر دن عبارت یگانه توپلمی 1997-نچی میلادی ییل ده استنبول ده "یورت قوشیق­لری" آتی ده چاپ اېتیلدی. اونینگ بشقه یوزلب شعرلری ایسه اۉز قۉلیده قالدی.

اېرگش اوچون بیر نېچه ییل دن بویان ساغ لیگی یمان لشگنی باعث ایجاد قیلیش دن اۉزاقلشیب قالگن ایدی. زبردست قلم کش، احساس شاعر اېرگش اوچقون­گه نهایت بو فانی دنیا تارلیک قیلدی. قلم­دن قاغارگه تۉکیلگن اېزگو آرزولری اونینگ اوچون گویاکه حیات­ده، کۉز اونگیده عملگه آشگندیک اېدی. اما اونینگ اېتیلمه­گن سۉزلری قلم بۉغزیده آواز، ییر آستیده ولقان بۉلیب قالدی.

قۉې معانی اهل شعرینگده عباره یۉق دېســــون
حسن مضمون تشبیه و یا استعاره یۉق دېســـون
تاش كبی بغریمنی كۉرگن بونده یاره یۉق دېسون
بو نېچوك اوچقون كه انده بیر اناره یۉق دېســون
یېر تیگیده یاشیرون ســــــوزنده ولقانینگ بولئی
مآخذ: اوز دریچه سی

قیغوداشلیک

قیغوداشلیک

اولوغ تورکستان اؤغــلانی،اؤزبـــیک خلــقی نینگ دردلی فرزندی
وبویوک شاعری ایرگش اوچقـون،اوزاق وآغیرخسته لیکدن کیین
تورکیه ده عالمدن کؤزیـــومدی. بومونگلی واقعه نی ایشـــــیتگن
برچه تیلداش ومللتـداشلریمزچقــــــورقیغوگه باتـدیلر.شومناسبت
بیلن مرحوم نینگ یقــــــــینلری،شاعراخــــــلاصـمندلری وبرچه
ایجادکاراهلیگه کؤزیاشی إیله اؤزقیغـــوداشلیک اظـهـارقیله میز.
یقین کونلرده شاعـــرایرگــــش اوچقــون نینگ یــاتی،ایجـادی
فعــالیتی وشـــــعریتی خصوصیده تورکوم مقاله لریازیشنی-ده
اؤزیمـیزگه هم فرض هــم قرض دیـب بیله میز.

حرمت،ادب و دل سؤزلری بیلن إیشانچ
مآخذ: اوز دریچه سی

رحمتلی اوچقون وفاتی مناسبتی بيله

یاغمور کوزلرینگ
قیسی قیغودین بولیبدور ایندی یاغمور کوزلرینگ
مونگ بولوتغه اورتنیبدور ایندی یاغمور کوزلرینگ
ییلدریم ینگلیغ کونگوللر ایچره آتش یاقمه سنگ
بیل کی عشق اوتینگ سونیبدور ایندی یاغمورکوزلرینگ
قیش می باسگن یمیشیل اول یشنگن پیتینگ قانی؟
کولگو یپراغینگ سولیبدور ایندی یاغمور کوزلرینگ
یول اوزاق کوزگو کورینمس یاغدو یوق یاولر تیکان
تون قرانغوسی باسیبدور ایندی یاغمور کوزلرینک
قیده بارغای قپقرا یوللرده سنسیز یولچیلر
(اوچقون) نی جانینگ سونیبدور ایندی یاغمور کوزلرینگ
01.06.009 رها

پيام تسلیت به مناسبت وفات الحاج ايرگش اوچقون !

پيام تسلیت به مناسبت وفات الحاج ايرگش اوچقون !
با تاسف اطلاع حاصل نمودیم شاعر شهیر وبلند پایه اوزبیکی، تورکی و ترکنمی الحاج ایرگش (اوچقون) در عمر 82 سالگی در ترکیه پدرود حیات گفت.
مرگ شاعر و ادیب نستوه ترکتباران جهان یک ضایعه بزرگ فرهنگی کشور ماست. اعضای خانه فرهنگی (مولانا) و دست اندرکاران جریده (قیام) با اظهار تسلیت به فامیلهای محترم (اوچقون) خود را شریک غم آنها دانسته برای مرحوم بهشت فردوس و به بازمانده گانشان صبر جمیل از در گاه یزید بی نیاز آرزو می نماید.
مجید (قیام) اسحاق (ثنا) و ( امان معاشر) از خانه فرهنگی (مولانا) شهر وانکوور کانادا.

رحمتلی الحاج ايرگش اوچقون وفاتی مناسبتی بيله

رحمتلی الحاج ايرگش اوچقون وفاتی مناسبتی بيله

دكتور فيض الله ايماق
«ففتا» ویب سایتی نینگ محترم خواننده لری!
یقینده افغانستان تورکلری نینگ ییتوک یازوچی سی و آتش نفس شاعری حاجی ایرگش اوچقون، آغیر و دواملی خسته لیک طفیلی جهاندن کوز یومدی. بیز مرحوم نینگ حیاتی و ایجادی بیلن سیز عزیزلرنی تنیشتیریش نیتیده تاشکینت خلق ارا رادیوسی تامانیدن تیارلنگن رادیو ایشیتتیریش نی اعتبارلرینگیزگه تقدیم ایته میز.
بو رادیو دستوری ۲۰۰۰- نچی ییلی تاشکینت خلق ارا رادیوسی « وطنداش » بولیمی تامانیدن تیارله نیب، هوا تولقیللریگه اوزه تیلگن ایدی.
شونی علیحده قید ایتیب اوتیش جایزکی، بو رادیو ایشیتتیریشده شاعرنینگ وطنداشلریگه نسبتاً نصیحت نامه سی، همده وطن حقیده گی ایزگو تویغولری بیلن یوغدیریلگن بیتلری، شاعر نینگ اوز آوازیده ینگره یدی. بو دستورنی تینگله ش اوچون لطفاً قوییده گی سایتگه مراجعه قیلینگ :

www.dordanalar.info

TERY RADIO

حاجی ایرگش اوچقون حیاتی و ایجادی

ففتا نینگ نشرات اداره سی

رحمتلی ايرگش اوچقون وفاتی مناسبتی بيله

رحمتلی ايرگش اوچقون وفاتی مناسبتی بيله

محمد اسحاق ثنا

بو جهاندين کوزيوموب بير يخشى انسان کيتى لر
يعنى شعر ميدانيدين کيم مرد ميدان کيتى لر
کوزلريمدن قان توکوب يغلب قيليورمن يوز نوا
نيگه کيم اوچقون جنابى فخر دوران کيتى لر

شعر آسمانيده ايردى چون قوياش ديک پارلنيب
بخت ميز بولدى قرانغو ماه تابان کيتى لر
بلبل خوشخوانميز بولدى گلستاندين اوزاق
بو بهار ايامده مست و نوا خوان کيتى لر
يازر ايردى کشور ويرانيمزدن قصه لر
مرگ فرصت بيرمدى کيم زار و نالان کيتى لر
چيکتى عمر دورانيده ناساغ ليک دين ظلم لر
کيچه لر ياتمى الم دين بغرى بريان کيتى لر
اى 'ثنا''(اوچقون)غمى دين بولدى کونگل لرحزين
ايلدى دوست لرنه محزون ديده گريان کيتى لر
محمد اسحاق '' ثنا ''
ونکوور، کانادا
2009 , June ,02

خبر غم انگيز وفات ايرگش اوچقون

انالله و انا اليه راجعون
با درد و اندوه و تآسف اطلاع یافتيم كه شاعر و نویسنده زبان توركی، سالار بزرگ فرهنگ تورك های افغانستان و منطقه مرحوم و مغفور الحاج ايرگش اوچقون در عمر هشاد و دو سالگی در كشور توركيه داعی اجل را لبيك گفته است “ انالله و انا اليه راجعون “
فدراسیون فرهنگی توركان افغانستان وفات اين فرهنگ سالار را ضايعه بزرگ و جبران ناپذير تلقی نموده و هيئت رهبری ففتا به نمايندگی از تمام اعضا و هواخواهان خود تسليت و غمشريكی خود را به حضور بازماندگان اين مرحوم به خصوص خانم ايشان ابراز نموده، صبر جميل برايشان آرزو مينمايد.
قرار گزارش محترم هاشم رحمتی از كانادا، جنازه شاعر بلندمرتبه زبان توركی اوزبيكی و توركمنی مرحوم ايرگش اوچقون با برگزاری مراسم خاص از جانب دولت توركيه، محترمانه به خاك سپرده شده است. خدمات اين بزرگ مرد فرهنگ زنده و خاطرات ايشان جاويدان باد.
وبسايت فدراسیون فرهنگی توركان افغانستان تلاش ميكند تا بزودترين فرصت ممكنه، بيوگرافی الحاج مرحوم و مغفور ايرگش اوچقون را به دست نشر بسپارد.
اداره مركزی ففتا