مرحوم ایرگش اوچقون وصفیدهاحساس شاعر اېرگش "اوچقون" بوندن 82 ییل مقدم یعنی میلادی 1927 نچی ییل نینگ 21نچی فبروری کونی افغانستان نینگ تورکمنستان بیلن چېگره داش اندخوی شهریده دنیا گه کېلگن. شاهمردانقل اۉغلی اېرگش اوچقون توغیلگن یورتی اندخوی ده تعلیم- تربیه آلیب وایه گه ېتگن. او اندخوی ده مکتب نی بیتیرگنی دن سۉنگ 1944 ییل ده کابل ده گی دارالمعلمین ده بیلیم آلگن. اېرگش اوچقون اۉزی توغیلیب- اۉسگن یورت- اندخوی ده قیزلر اوچون مکتب آچیلیشی نی جۉده کېنگ روش ده ترغیب اېتگن. اونینگ بو حقده یازگن مقاله سی "ستوری" روزنامه سیده نشر اېتیلگن.
اوچقون 30 یاشی ده وطن نی تشلب چیقیشگه مجبور بۉلگن. شاعر نینگ اېتیشیچه، عمری نینگ یرمی دن کۉپراغی دایم مهاجرت ده اوتگن و او ایککی آغیر و مشقت لی کورش بیلن باغلیق بۉلگن. بو کورشلر دن بیری حلال محنت قیلیب روزگار تېبره تیش بۉلسه، ایککینچی سی وطن یۉلیده وطن پرورلیک کورشی دن عبارت بۉلگن. اېرگش اوچقون اۉز زمانی ده حکم سورگن ملی خورله نیش، تینگ سیزلیگ، ظلم- ستم عاقبتی ده 1957نچی میلادی ییل ده آنه توپراغی نی آرتده قالدیریب چېت اېل گه چیقیش گه مجبور بۉلگن. او امید ایزلب تشقی اولکه لر تامان یۉل آلگن. پای- پیاده هفته لب یوریب پاکستان گه یېتیب بارگن. افسوس که ایزله گن مرادیگه او یېر ده هم یېتالمه گن. اوچقون نینگ أېتیشیچه، او پاکستان ده اۉز صف داش لری بیلن وطن پرورلیک کورشی نی دوام اېتیریش گه حرکت قیله باشلگنی ده افغانستان نینگ پاکستان ده گی مختار وکیل لری تعقیبی گه اوچرب او یېر نی هم تشلب چیقیشگه مجبور بۉلگن. شوندن سۉنگ او پاکستان دن ایران گه اۉتگن. ایران ده هم اونینگ کونگلی آرام تاپمهگن. قیسقه وقتدن کیین او یېردن تورکیه سأری یۉل آلگن. اوچقون نینگ تعقیب- تأذیق لردن یره لنگن کونگلی تورکیه ده تسکین تاپگن. او تورکیه ده اۉز دردلری نی آچیق- آیدن أیتیشگه اېریشگن، أیتیلمگن سۉزلری نی أیتیشگه اولگورگن.
اوچقون تقریباً 14 ییل تورکیه ده فعالیت آلیب بارگنیدن کېین 1974نچی ییلی امریکا گه باریب جایلشگن. او 25 ییل اطرافی ده امریکا ده استقامت قیلیب وطن یۉلیده جان کویدیریب کېلدی. در واقع اېرگش اوچقون نینگ آنه توپراغیده باشلگن اۉز یورتی یۉلیده گی کورشی پاکستان، ایران، ترکیه آشیب امریکا ده هم دوام اېتگن. او امریکا ده "اۉرون" و "چوپانداز" ناملی جریده لر نشر ایتیشگه اولگورگن و اونینگ صحیفه لری ده وطن سېورلیک روح ده گی یازولر اۉز افاده سینی تاپگن.
اېرگش اوچقون نینگ ادبی فعالیتیگه کېلگنده، اونینگ شعرلری دقت نی اۉزی گه تارته دی. شاعر نینگ هر بیر شعری بیر واقعه بیلن باغلیق. اوچقون اۉزی نینگ ایلک شعری نی بوندن 58 ییل مقدم شونده ی مصرع لر بیلن باشله گن:
کېل ای همـدم سېنگه بیر داستان بار
قولاق سالگیل اگر بۉلسنگ مېنگه یار
اوچقون شاعر بۉلیش بیلن بیرگه یازوچی هم دیر. او اجتماعی و سیاسی موضوع لر ده بیر قطار مقاله لر مؤلفی بۉلگن. اوچقون شعریت ده نوایی، فضولی و مشرب کبی کلاسیک سیمالردن پیرولیک قیلگن. شاعر نینگ تلهی گینه شعرلری تورلی ییل لر ده پاکستان نینگ کراچی، آذربایجان نینگ باکو، اۉزبېکستان نینگ تاشکینت، تورکیه نینگ استانبول شهرلریده روزنامه و مجله لر صحیفه لری ده نشر اېتیلگن. اوچقون نینگ شعرلر و مقاله لر دن عبارت یگانه توپلمی 1997-نچی میلادی ییل ده استنبول ده "یورت قوشیقلری" آتی ده چاپ اېتیلدی. اونینگ بشقه یوزلب شعرلری ایسه اۉز قۉلیده قالدی.
اېرگش اوچون بیر نېچه ییل دن بویان ساغ لیگی یمان لشگنی باعث ایجاد قیلیش دن اۉزاقلشیب قالگن ایدی. زبردست قلم کش، احساس شاعر اېرگش اوچقونگه نهایت بو فانی دنیا تارلیک قیلدی. قلمدن قاغارگه تۉکیلگن اېزگو آرزولری اونینگ اوچون گویاکه حیاتده، کۉز اونگیده عملگه آشگندیک اېدی. اما اونینگ اېتیلمهگن سۉزلری قلم بۉغزیده آواز، ییر آستیده ولقان بۉلیب قالدی.
قۉې معانی اهل شعرینگده عباره یۉق دېســــون
حسن مضمون تشبیه و یا استعاره یۉق دېســـون
تاش كبی بغریمنی كۉرگن بونده یاره یۉق دېسون
بو نېچوك اوچقون كه انده بیر اناره یۉق دېســون
یېر تیگیده یاشیرون ســــــوزنده ولقانینگ بولئی
مآخذ: اوز دریچه سی
اوچقون 30 یاشی ده وطن نی تشلب چیقیشگه مجبور بۉلگن. شاعر نینگ اېتیشیچه، عمری نینگ یرمی دن کۉپراغی دایم مهاجرت ده اوتگن و او ایککی آغیر و مشقت لی کورش بیلن باغلیق بۉلگن. بو کورشلر دن بیری حلال محنت قیلیب روزگار تېبره تیش بۉلسه، ایککینچی سی وطن یۉلیده وطن پرورلیک کورشی دن عبارت بۉلگن. اېرگش اوچقون اۉز زمانی ده حکم سورگن ملی خورله نیش، تینگ سیزلیگ، ظلم- ستم عاقبتی ده 1957نچی میلادی ییل ده آنه توپراغی نی آرتده قالدیریب چېت اېل گه چیقیش گه مجبور بۉلگن. او امید ایزلب تشقی اولکه لر تامان یۉل آلگن. پای- پیاده هفته لب یوریب پاکستان گه یېتیب بارگن. افسوس که ایزله گن مرادیگه او یېر ده هم یېتالمه گن. اوچقون نینگ أېتیشیچه، او پاکستان ده اۉز صف داش لری بیلن وطن پرورلیک کورشی نی دوام اېتیریش گه حرکت قیله باشلگنی ده افغانستان نینگ پاکستان ده گی مختار وکیل لری تعقیبی گه اوچرب او یېر نی هم تشلب چیقیشگه مجبور بۉلگن. شوندن سۉنگ او پاکستان دن ایران گه اۉتگن. ایران ده هم اونینگ کونگلی آرام تاپمهگن. قیسقه وقتدن کیین او یېردن تورکیه سأری یۉل آلگن. اوچقون نینگ تعقیب- تأذیق لردن یره لنگن کونگلی تورکیه ده تسکین تاپگن. او تورکیه ده اۉز دردلری نی آچیق- آیدن أیتیشگه اېریشگن، أیتیلمگن سۉزلری نی أیتیشگه اولگورگن.
اوچقون تقریباً 14 ییل تورکیه ده فعالیت آلیب بارگنیدن کېین 1974نچی ییلی امریکا گه باریب جایلشگن. او 25 ییل اطرافی ده امریکا ده استقامت قیلیب وطن یۉلیده جان کویدیریب کېلدی. در واقع اېرگش اوچقون نینگ آنه توپراغیده باشلگن اۉز یورتی یۉلیده گی کورشی پاکستان، ایران، ترکیه آشیب امریکا ده هم دوام اېتگن. او امریکا ده "اۉرون" و "چوپانداز" ناملی جریده لر نشر ایتیشگه اولگورگن و اونینگ صحیفه لری ده وطن سېورلیک روح ده گی یازولر اۉز افاده سینی تاپگن.
اېرگش اوچقون نینگ ادبی فعالیتیگه کېلگنده، اونینگ شعرلری دقت نی اۉزی گه تارته دی. شاعر نینگ هر بیر شعری بیر واقعه بیلن باغلیق. اوچقون اۉزی نینگ ایلک شعری نی بوندن 58 ییل مقدم شونده ی مصرع لر بیلن باشله گن:
کېل ای همـدم سېنگه بیر داستان بار
قولاق سالگیل اگر بۉلسنگ مېنگه یار
اوچقون شاعر بۉلیش بیلن بیرگه یازوچی هم دیر. او اجتماعی و سیاسی موضوع لر ده بیر قطار مقاله لر مؤلفی بۉلگن. اوچقون شعریت ده نوایی، فضولی و مشرب کبی کلاسیک سیمالردن پیرولیک قیلگن. شاعر نینگ تلهی گینه شعرلری تورلی ییل لر ده پاکستان نینگ کراچی، آذربایجان نینگ باکو، اۉزبېکستان نینگ تاشکینت، تورکیه نینگ استانبول شهرلریده روزنامه و مجله لر صحیفه لری ده نشر اېتیلگن. اوچقون نینگ شعرلر و مقاله لر دن عبارت یگانه توپلمی 1997-نچی میلادی ییل ده استنبول ده "یورت قوشیقلری" آتی ده چاپ اېتیلدی. اونینگ بشقه یوزلب شعرلری ایسه اۉز قۉلیده قالدی.
اېرگش اوچون بیر نېچه ییل دن بویان ساغ لیگی یمان لشگنی باعث ایجاد قیلیش دن اۉزاقلشیب قالگن ایدی. زبردست قلم کش، احساس شاعر اېرگش اوچقونگه نهایت بو فانی دنیا تارلیک قیلدی. قلمدن قاغارگه تۉکیلگن اېزگو آرزولری اونینگ اوچون گویاکه حیاتده، کۉز اونگیده عملگه آشگندیک اېدی. اما اونینگ اېتیلمهگن سۉزلری قلم بۉغزیده آواز، ییر آستیده ولقان بۉلیب قالدی.
قۉې معانی اهل شعرینگده عباره یۉق دېســــون
حسن مضمون تشبیه و یا استعاره یۉق دېســـون
تاش كبی بغریمنی كۉرگن بونده یاره یۉق دېسون
بو نېچوك اوچقون كه انده بیر اناره یۉق دېســون
یېر تیگیده یاشیرون ســــــوزنده ولقانینگ بولئی
مآخذ: اوز دریچه سی
Geen opmerkingen:
Een reactie posten